Qazaq tіlіn meńgerý deńgeıіn
baǵalaý júıesі - QazTest

QAZTEST JU'I'ESI DEN'GEI'LERININ' SI'PATTAMALARY

1. QAZAQ TILIN MEN'GERY''DIN' QARAPAI'YM DEN'GEI'ININ' JALPY CI'PATTAMASY (A1)

Qarapai'ym den'gei'de til qoldany's'y qatysym barysynda ku'ndelikti-turmystyq, a'ley'mettik-turmystyq ja'ne ma'deni'-a'ley'mettik salalarg'a bai'lanysty s'ag'yn di'alogterge qatysa alady.

Qazaq tilin qarapai'ym den'gei'de men'gery' serti'fi'katy – tildi oqyp-u'i'reny'din' bazalyq den'gei'ine aparatyn na'ti'jenin' ko'rsetkis'i (serti'fi'kattyn' u'lgisi A qosyms'asynda ko'rsetilgen).

Til qoldany's'y:

- bai'ay', anyq ai'tylg'an aqparatty tu'sinedi;

- qarapai'ym den'gei' u's'in belgilengen s'ag'yn ma'tinderdi oqyp, mazmunyn tu'sinedi;

- qarapai'ym den'gei' u's'in usynylatyn qujattardy u'lgi boi'yns'a toltyryp, osy den'gei'din' mazmunyna sa'i'kes jazba jumystaryn (s'ag'yn эsse, baqylay' u's'in jazba jumystary) oryndai' alady;

- aqparat aly'/bery' suhbatyna, suraq-jay'apqa qatysa alady.

Qarapai'ym den'gei'degi so'zder men so'z tirkesteri 800 tildik birlikti qurai'dy.

Qazaq tilin qarapai'ym den'gei' (A1) ko'leminde men'gery'din' si'pattamasy so'i'ley' a'reketteri

---

2.QAZAQ TILIN MEN'GERY''DIN' BAZALYQ DEN'GEI'ININ' JALPY CI'PATTAMASY (A2)

Bazalyq den'gei'de til u'i'reny's'i (budan a'ri – Til u'i'reny's'i) ku'ndelikti- turmystyq, a'ley'mettik-turmystyq, ma'deni'-a'ley'mettik ja'ne ka'sibi' salalarg'a qatysty jag'dai'attardag'y di'alogterge qatysa alady.

Atalg'an salalarda kommy'ni'kati'vtik qarym-qatynasqa tu'sy' (tu'siny', jay'ap qai'tary', pikir bildiry') u's'in osy den'gei'ge arnalg'an tildik quraldardy tolyq pai'dalany'y qajet.

Qazaq tilin bazalyq den'gei'de men'gery' serti'fi'katy – tildi oqyp-u'i'reny'din' orta den'gei'ine aparatyn na'ti'jenin' ko'rsetkis'i (serti'fi'kattyn' u'lgisi A qosyms'asynda ko'rsetilgen).

Til u'i'reny's'i:

- anyq ai'tylg'an aqparatty tu'sinedi, suraq-jay'apqa qatysa alady;

- bazalyq den'gei' u's'in belgilengen ma'tinderdi oqyp, mazmunyn tu'sinedi;

- ku'ndelikti qarym-qatynasta ja'ne ka'sibi' salalarda ji'i kezdesetin so'i'ley' jag'dai'attaryna qatysyp, naqtylay's'y suraqtar qoi'ady;

- bazalyq den'gei'ge arnalg'an grammati'kalyq formalardy durys qoldanyp, osy den'gei'ge sa'i'kes suhbatqa qatysa alady;

- bazalyq den'gei' u's'in usynylatyn qujattardy u'lgi boi'yns'a toltyryp, jazba jumystaryn (logi'kalyq oi' ai'aqtalg'an qysqa ma'tindi qurastyry', s'ag'yn эsse, baqylay' u's'in jazba jumystaryn) oryndai' alady.

Bazalyq den'gei'degi so'zder men so'z tirkesteri 1600-1800 tildik birlikti qurai'dy.

Qazaq tilin bazalyq den'gei' (A2) ko'leminde men'gery'din' si'pattamasy so'i'ley' a'reketteri

---

3. QAZAQ TILIN MEN'GERY''DIN' ORTA DEN'GEI'ININ' JALPY CI'PATTAMASY (B1)

Orta den'gei'de til u'i'reny's'i ku'ndelikti turmystyq, a'ley'mettik-turmystyq, ma'deni'-a'ley'mettik ja'ne ka'sibi' salalar boi'yns'a jag'dai'attardag'y kommy'ni'kati'vtik qarym-qatynastarg'a aralasa alatyn bilik-dag'dysyn odan a'ri damyta otyryp, resmi', ka'sibi' salalarda o'zinin' naqty qajettilikterin oryndai' aly'y qajet.

Resmi', ka'sibi' salalarda kommy'ni'kati'vtik qarym-qatynasqa tu'sy' (tu'siny', tu'sindiry', jay'ap qai'tary', pikir bildiry', aqparatty jetkizy', oi'dy logi'kalyq tu'rde ai'aqtai' aly') u's'in osy den'gei'ge arnalg'an tildik quraldardy, tyn'day's'yg'a yqpal ety' quraldaryn tolyq pai'dalany'y qajet.

Qazaq tilin orta den'gei'de men'gery' serti'fi'katy – tildi oqyp-u'i'reny'din' ortadan jog'ary den'gei'ine aparatyn na'ti'jenin' ko'rsetkis'i (serti'fi'kattyn' u'lgisi A qosyms'asynda ko'rsetilgen).

Osy den'gei'de til u'i'reny's'inin' a'ley'mettik-turmystyq, ma'deni'-a'ley'mettik, resmi' ja'ne ka'sibi' salalar boi'yns'a qatysym jag'dai'attaryna tildi u'i'reny'din' orta den'gei'ine sa'i'kes kommy'ni'kati'vtik quzirettiligi qalyptasady.

Til u'i'reny's'i:

- esty', ko'ry', tyn'day', (onyn' is'inde massmedi'a) arqyly alyng'an aqparatty tu'sinedi ja'ne osy aqparatty logi'kalyq oi'dy ai'aqtap jetkizedi, osy aqparattyn' mazmuny boi'yns'a suraq-jay'apqa qatysady, pikir almasady;

- orta den'gei' u's'in belgilengen ma'tinderdi oqyp, mazmunyn tu'sinedi ja'ne ony taldai' alady;

- ku'ndelikti nemese ka'sibi' bag'darly mazmundag'y bei'imdelgen ja'ne naqty ma'limeti bar, s'ag'yn ko'lemdi tu'pnusqa ma'tinderdi tu'sinedi ja'ne taldai' alady;

- orta den'gei'ge arnalg'an grammati'kalyq formalardy durys qoldanyp, osy den'gei'ge sa'i'kes suhbatqa qatysady;

- orta den'gei'ge sa'i'kes qujattardy toltyryp, orta den'gei'ge sai' jazba jumystaryn oryndai' alady.

Orta den'gei'degi so'zder men so'z tirkesteri 2 200-2 500 tildik birlikti qurai'dy.

Qazaq tilin orta den'gei' (V1) ko'leminde men'gery'din' si'pattamasy so'i'ley' a'reketteri

---

4. QAZAQ TILIN MEN'GERY''DIN' ORTADAN JOG'ARY DEN'GEI'ININ' JALPY CI'PATTAMASY (B2)

Ortadan jog'ary den'gei'de til u'i'reny's'i (budan a'ri – Til u'i'reny's'i) ku'ndelikti-turmystyq, a'ley'mettik-turmystyq, qog'amdyq-a'ley'mettik, qog'amdyq-sai'asi', resmi'-iskeri' ja'ne ka'sibi' salalarg'a qatysty jag'dai'attarda kommy'ni'kati'vtik qarym-qatynastarg'a belgili bir da'rejede erkin aralasyp, o'z qajettilikterin oryndai' aly'y qajet.

Atalg'an salalarda kommy'ni'kati'vtik qarym-qatynasqa tu'sy' (tu'siny', tu'sindiry', jay'ap qai'tary', pikir bildiry', aqparatty jetkizy', oi'dy logi'kalyq tu'rde ai'aqtai' aly', aqparatty tolyqtyry', bag'alay', talday', qorytyndylay') u's'in osy den'gei'ge arnalg'an leksi'kalyq-grammati'kalyq tildik birlikterdi is'inara tolyq ja'ne sti'lьdik jag'ynan say'atty pai'dalany'y qajet.

Qazaq tilin ortadan jog'ary den'gei'de men'gery' serti'fi'katy – tildi oqyp-u'i'reny'din' jog'ary den'gei'ine aparatyn na'ti'jenin' ko'rsetkis'i (serti'fi'kattyn' u'lgisi A qosyms'asynda ko'rsetilgen).

Osy den'gei'de Til u'i'reny's'inin' ku'ndelikti-turmystyq, a'ley'mettik-turmystyq, qog'amdyq-a'ley'mettik, qog'amdyq-sai'asi', resmi'-iskeri' ja'ne ka'sibi' salalar boi'yns'a qatysym jag'dai'attarynda tildi u'i'reny'din' ortadan jog'ary den'gei'ine sa'i'kes kommy'ni'kati'vtik quzyrettiligi qalyptasady.

Til u'i'reny's'i:

- esty', ko'ry', tyn'day' arqyly alyng'an aqparatty tu'sinedi, tu'sindiredi; aqparatty jetkizedi, bag'alai'dy, taldai'dy ja'ne tolyqtyryp, qorytady; logi'kalyq oi'dy ai'aqtap jetkizedi; suraq-jay'apqa qatysady, pikir almasady;

- ortadan jog'ary den'gei' u's'in belgilengen ma'tinderdi oqyp, mazmunyn tu'sinedi ja'ne mazmunyn tolyq bai'andai'dy; ku'ndelikti, qog'amdyq-a'ley'mettik ja'ne ka'sibi' bag'darly naqty ma'limeti bar, mamandyqqa, ka'sipke qatysty termi'nder men termi'ndik so'z oramdary qoldanylg'an ma'tinderdi oqyp tu'sinedi, o'z mamandyg'yna qajetti aqparattardy izdep taba alady, ma'tindegi ma'seleni anyqtai' alady; o'z ka'sibi' salasynda o'zekti ma'selelerdi tu'sindirip, si'pattai'dy, onyn' s'es'y' joldary ty'raly pikirin anyq, ju'i'eli tu'rde jetkize alady;

- ortadan jog'ary den'gei'ge arnalg'an taqyryptar boi'yns'a mamandyqqa qatysty termi'nder men termi'ndik tirkesterdi qoldana otyryp, resmi'-iskeri' ma'tinderdi qurastyrady;

- ortadan jog'ary den'gei'ge arnalg'an grammati'kalyq formalardy, leksi'kalyq tildik birlikterdi say'atty qoldanyp, sti'lьdik ereks'elikterdi saqtap, osy den'gei'ge sa'i'kes suhbatqa qatysady;

- ortadan jog'ary den'gei'ge sa'i'kes iriktelgen resmi' qujattardyn' mazmunyn tu'sinedi, bai'andai'dy; ortadan jog'ary den'gei'ge sai' jazba jumystaryn oryndai' alady.

Ortadan jog'ary den'gei'degi so'zder men so'z tirkesteri 3000-4000 birlikti qurai'dy.

Qazaq tilin ortadan jog'ary (V2) den'gei' ko'leminde men'gery'din' si'pattamasy so'i'ley' a'reketteri

---

5. QAZAQ TILIN MEN'GERY''DIN' JOG'ARY DEN'GEI'ININ' JALPY CI'PATTAMASY (C1)

Jog'ary den'gei'de til qoldany's'y qog'amdyq ja'ne en'bek qarym-qatynastarynyn' barlyq salalaryna (a'ley'mettik-turmystyq, qog'amdyq-a'ley'mettik, qog'amdyq-sai'asi', resmi'-iskeri' ja'ne g'ylymi', ma'deni', ka'sibi') qatysty so'i'ley' jag'dai'attarynda so'i'ley' aktilerine tu'sy'ge aldyn ala dai'yndyqsyz erkin aralasady.

Atalg'an salalarda so'i'ley' aktisine tu'sy' (tu'siny', tu'sindiry', jay'ap qai'tary', pikir bildiry', aqparatty jetkizy', oi'dy logi'kalyq tu'rde ai'aqtai' aly', aqparatty tolyqtyry', bag'alay', talday', qorytyndylay', o'z oi'yn da'leldey', s'es'y' joldaryn usyny') barysynda til qoldany's'y qazirgi qazaq a'debi' tilinin' leksi'kalyq-grammati'kalyq tildik birlikterin oryndy qoldanyp, mag'ynalyq bai'lanysy bar birs'ama ko'lemdi ma'tinderdi tu'ze alady.

Qazaq tilin jog'ary den'gei'de men'gery' serti'fi'katy – tildi oqyp u'i'reny'din' jetik den'gei'ine aparatyn na'ti'jenin' ko'rsetkis'i (serti'fi'kattyn' u'lgisi A qosyms'asynda ko'rsetilgen).

Osy den'gei'de til qoldany's'y a'ley'mettik-turmystyq, qog'amdyq-a'ley'mettik, qog'amdyq-sai'asi', resmi'-iskeri' ja'ne ka'sibi' salalary boi'yns'a qatysym jag'dai'attaryna qatysy'g'a mu'mkindik beretin tildi u'i'reny'din' jog'ary den'gei'ine sa'i'kes kommy'ni'kati'vtik quzyrettilikke i'e bolady.

Til u'i'reny's'i:

- esty', ko'ry', tyn'day', oqy' arqyly alyng'an aqparatty tolyq tu'sinedi, tu'sindiredi, aqparatty jetkizedi, bag'a beredi, taldai'dy ja'ne tolyqtyryp, qorytyndy jasai'dy, logi'kalyq turg'ydan tolyq ai'aqtalg'an birs'ama ku'rdeli oi'dy jetkize alady, a'rtu'rli taqyryptag'y pikirsai'ysqa qatysyp, oi'yn da'leldei' alady;

- massmedi'a arqyly berilgen aqparattyq-saraptamalyq bag'darlamalardy tyn'dap tu'sinedi, tanys emes so'zder men so'z tirkesterinin' mag'ynasyn kontekst arqyly anyqtai'dy, ko'zqarastar qai's'ylyg'yn anyqtai'dy, pikirdin' da'leldeny'ine bag'a beredi, o'z ustanymyn argy'mentter (tu'sindiry', negizdey', ai'g'aq, mysaldar, faktiler) keltiry' arqyly usynady;

- o'z ka'sibi' salasyna bai'lanysty man'yzdy taqyryptar boi'yns'a aqparat, ma'limetter ji'nai'dy, olardag'y ma'selenin' berily'ine talday' jasai'dy, toptastyrady, tan'dalg'an taqyryptyn' negizgi aspektilerine si'pattama beredi, tu'sindiredi, s'es'y' joldaryn usynady;

- ko'ps'ilik aldynda habarlama jasai' alady;

- jog'ary den'gei'ge arnalg'an leksi'kalyq tildik birlikterdi, grammati'kalyq formalardy say'atty qoldanyp, sti'lьdik ereks'elikterdi saqtap, osy den'gei'ge sa'i'kes erkin suhbattasa alady;

- jog'ary den'gei'ge sa'i'kes resmi' qujattardyn' mazmunyn tu'sinedi, bai'andai'dy, jog'ary den'gei'ge sai' jazba jumystaryn oryndai' alady.

Jog'ary den'gei'degi so'zder men so'z tirkesteri 5000 birlikti qurai'dy.

Qazaq tilin jog'ary den'gei'de (S1) men'gery'din' si'pattamasy so'i'ley' a'reketteri